×

Message d'erreur

  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).

Mauvais traitement de la Constitution – Grondwet misbruikt

VVBAD & AAFB réagissent sur l’article dans Het Laatste Nieuws du 22 août 2020 et La Libre Belgique du 25 août 2020.

(Nederlands onderaan)

© Bibliotheek van het Federaal Parlement

L’opinion publique a récemment été ébranlée par les unes de certains médias concernant la préservation de l’original de la Constitution de 1831. Dans l’article de Het Laatste Nieuws, l’historienne Maartje van der Laak et le professeur Stefan Sottiaux, co-auteurs d’un ouvrage jeunesse sur la constitution, ont pris la parole.

En tant qu’associations professionnelles, nous partageons la remarque de van der Laak et de Sottiaux selon laquelle un tel document est mieux conservé dans des archives, ce que nous interprétons comme “sous la supervision d’un archiviste”. Par “archiviste”, nous entendons une personne qui, par sa formation et son expérience, possède les compétences nécessaires dans le domaine de la gestion de l’information et des archives.

Nous laissons à la Chambre le soin de réagir aux diverses inexactitudes contenues dans l’article au sujet de l’archiviste (droit de réponse). En tant qu’associations professionnelles, nous souhaitons nous attarder un instant sur la teneur théâtrale de l’article au sujet la conservation de l’original de la Constitution.

Il ne fait aucun doute que les conditions de conservation de ce document d’archives peuvent encore être améliorées. C’est le cas pour la plupart des archives conservées dans ce pays. De nombreux archivistes sont capables d’écrire des anecdotes punitives sur certaines situations pénibles auxquelles ils ont été confrontés au cours de leur carrière. Cependant, il est rare que les archives soient conservées dans des boites non acides dans un coffre-fort situé dans un bâtiment bien entretenu et gardé 24 heures sur 24 et par la police militaire.

Nous aimerions également apporter un peu plus de nuance dans l’utilisation des images lorsqu’il s’agit d’archives. L’image d’un dépôt d’archives comme un “cimetière”, telle qu’elle est esquissée dans l’article de Het Laatste Nieuws, est délibérément biaisée. Un dépôt d’archives est tout le contraire : c’est le lieu où les documents sont transférés afin qu’ils soient et restent disponibles et accessibles. Les archives publiques garantissent la disponibilité et l’accessibilité des documents pour tous les citoyens qui souhaiteraient les consulter, aujourd’hui et dans un avenir lointain.

En outre, en tant qu’archivistes, nous pouvons difficilement nous empêcher de lever les yeux au ciel lorsque l’on prétend que les historiens “découvrent” des archives dans un dépôt, comme c’est le cas dans l’article mentionné. Dans un dépôt digne de ce nom, les archives ne sont pas découvertes par les historiens. Elles sont décrites dans des outils de recherche tels que les inventaires d’archives, que les historiens peuvent consulter. Sur base de ces instruments de recherche, les historiens peuvent alors demander et consulter les documents.

Les historiens peuvent également demander aux archivistes de les aider en leur donnant des conseils et en prenant des mesures en fonction de leur expertise archivistique spécifique. Il est vrai qu’en raison d’un manque de ressource en personnel, il n’est pas toujours possible d’avoir à disposition des instruments de recherche pour toutes les archives. Tout cela ne change rien au fait que les historiens peuvent découvrir dans les archives des informations qui n’étaient pas encore connues : ce qui est différent de la découverte des documents eux-mêmes. Et si les historiens découvrent des documents importants qui n’ont pas encore été mis en sécurité dans un dépôt d’archives : tant mieux.

En tant qu’associations professionnelles, nous voudrions également attirer l’attention sur le fait que les historiens ne sont pas automatiquement des experts dans le domaine de l’archivistique. Certains historiens en sont conscients, d’autres moins. Nous invitons donc les historiens à consulter les archivistes lorsque ceux-ci, individuellement ou en groupe, tirent la sonnette d’alarme dans les médias concernant la situation des archives (gouvernementales) en Belgique. Nous avons l’impression qu’ils le font de plus en plus, et que c’est nécessaire, par exemple : ‘Zonder archieven kan het verleden niet spreken’ (« Sans archives, le passé ne peut pas parler »), De Morgen, 30 janvier 2019. Nos associations professionnelles sont ouvertes à une coopération entre historiens et archivistes pour sensibiliser la société à l’existence et la valeur des archives.

De VVBAD en de AAFB reageren op een artikel in Het Laatste Nieuws van 22 augustus 2020.

De publieke opinie werd onlangs wat opgepord door de berichtgeving in sommige media over de bewaring van het origineel van de grondwet van 1831. In het artikel in Het Laatste Nieuws voeren historica Maartje van der Laak en prof. Stefan Sottiaux, die een jeugdroman hebben geschreven over de grondwet, het woord.

Als beroepsvereniging delen we de opmerking van van der Laak en Sottiaux dat zo’n document het best bewaard wordt in een archief, hetgeen we interpreteren als ‘onder toezicht van een archivaris’. Met ‘archivaris’ bedoelen we dan iemand die door opleiding en ervaring over de nodige bekwaamheid op vlak van informatie- en archiefbeheer beschikt.

We laten het aan de Kamer over om te reageren op verscheidene onnauwkeurigheden die het artikel bevat vanuit het standpunt van de archivaris (zie Recht van Antwoord). Als beroepsvereniging willen we even stilstaan bij de theatrale teneur van de berichtgeving over de bewaring van het origineel van de grondwet.

Zonder twijfel kunnen de bewaaromstandigheden van dit archiefstuk nog worden verbeterd. Dit is het geval voor de meeste archieven die in dit land worden bewaard. Veel archivarissen kunnen met betrekking tot bewaaromstandigheden straffe anekdotes opdissen over bepaalde schrijnende toestanden waarmee ze tijdens hun carrière werden geconfronteerd. Zelden betreffen die echter een archiefstuk dat in een zuurvrije doos wordt bewaard in een brandkast in een goed onderhouden gebouw dat 24/7 bewaakt wordt door militaire politie.

Daarnaast willen we ook een warme oproep doen tot een beetje meer nuance en variatie in het beeldgebruik wanneer het over archieven gaat. Het beeld van een archiefbewaarplaats als een ‘begraafplaats’, zoals onder andere geschetst in het artikel in Het Laatste Nieuws, is moedwillig tendentieus. Een archiefbewaarplaats is net het omgekeerde: het is de plaats waarnaar archiefdocumenten worden overgebracht, opdat deze beschikbaar zouden zijn en blijven. Een openbaar archief garandeert beschikbare én toegankelijke documenten voor iedereen in de samenleving die ze zou kunnen hebben, nu en in de verre toekomst.

Daarnaast kunnen we als archivarissen ook maar met moeite het gezicht in de plooi houden wanneer wordt beweerd dat historici archiefstukken ‘ontdekken’ in een archiefbewaarplaats, zoals in het vermelde artikel gebeurt. In een archiefbewaarplaats die naam waardig worden archiefstukken niet ontdekt door historici. Ze staan beschreven in zoekinstrumenten zoals archiefinventarissen, die de historici kunnen raadplegen. Op basis van de referenties in zo’n zoekinstrument, kunnen historici vervolgens de archiefstukken aanvragen en raadplegen.

Of historici kunnen aan archivarissen vragen hen bij te staan met raad en daad vanuit hun specifieke archivistische expertise. Het is immers zo dat bij gebrek aan werkingsmiddelen er voor heel wat archief nog geen zoekinstrumenten konden worden gemaakt. Dit alles neemt niet weg dat historici in archiefstukken wel degelijk informatie kunnen ontdekken die nog niet gekend was. Dat is wat anders dan de archiefstukken zelf ontdekken. En mochten historici belangrijke archiefstukken ontdekken die nog niet in veiligheid zijn gebracht in een archiefbewaarplaats: des te beter.

We willen er als beroepsvereniging de samenleving ook op wijzen dat historici niet automatisch ook deskundig zijn op het vlak van archivistiek. Sommige historici beseffen dit, andere minder. We roepen de historici dan ook op om te overleggen met archivarissen wanneer zij individueel of in groep in de media de alarmklok luiden met betrekking tot de situatie van (overheids)archieven in België. Dit doen ze, zo hebben we de indruk, steeds meer, en dat is nodig (bijvoorbeeld ‘Zonder archieven kan het verleden niet spreken’, De Morgen, 30 januari 2019). Onze beroepsverenigingen staan open voor een samenwerking tussen historici en archivarissen voor een verdere sensibilisering van de samenleving.

- VVBAD & AAFB

Webreferenties

  1. droit de réponse: https://www.dekamer.be/kvvcr/pdf_sections/news/0000012376/droit_de_reponse__constitution.pdf
  2. ‘Zonder archieven kan het verleden niet spreken’: https://www.arts.kuleuven.be/mosa/images/2018-2019/zonder-archieven-kan-het-verleden-niet-spreken.jpg/view
  3. Recht van Antwoord: https://www.dekamer.be/kvvcr/pdf_sections/news/0000012376/droit_de_reponse__constitution.pdf
  4. ‘Zonder archieven kan het verleden niet spreken’: https://www.arts.kuleuven.be/mosa/images/2018-2019/zonder-archieven-kan-het-verleden-niet-spreken.jpg/view