×

Message d'erreur

  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 797 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Warning : Illegal string offset 'header' dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).
  • Notice : Array to string conversion dans bvng_publicatie_header_view() (ligne 807 dans /home/spinternet.be/users/contemporanea/public_html/sites/all/modules/custom/akapivo/bvng/bvng.module).

Van Velthoven, Harry, Bevriende vijanden. Hoe de Belgische socialisten uit elkaar groeiden (Kalmthout: Polis, 2019), 292 p.

Bieke Nouws, Rijksarchief in België en KU Leuven

Onder het motto ‘nieuwe oplossingen voor nieuwe tijden’,1 verruilde de sp.a in maart van dit jaar zijn naam voor het progressieve en tegelijk nostalgische Vooruit. Met het weglaten van de ‘s’ groeiden de Vlaamse socialisten weer wat verder uit elkaar met zusterpartij PS: een proces dat al meer dan een eeuw bezig is, zoals Harry Van Velthoven uitlegt in Bevriende vijanden. Hoe de Belgische socialisten uit elkaar groeiden.

Terwijl Brood & Rozen, het Tijdschrift voor de Geschiedenis van Sociale Bewegingen sinds 1996 veel over alternatieve sociale thema’s publiceert, zoals dekolonisering, migratie, holebirechten en de milieubeweging, sluit het meest recente boek van Van Velthoven veeleer aan bij de hoofdthema’s van de voormalige AMSAB Tijdingen (tot 1995), zoals de strijd voor sociale rechten, de vakbonden en socialistische pers. Het verhaal is dat van ministers, volksvertegenwoordigers en leden van het partijbureau en leidt langs het Parlement en de lokalen van de partijleiding en federaties: een blank, mannelijk, maar logisch perspectief voor de onderzoeksvraag.

Van Velthoven toont aan hoe de intercommunautaire spanningen geleidelijk aan toenamen; hoe de economische asymmetrie van België van bij de oprichting van de BWP in 1885 voor onevenwichten zorgde in de partij; hoe de jaren dertig een incubator waren voor nationalistische overtuigingen, ook binnen de socialistische partij, terwijl partijtucht belangrijker werd en ‘vrije kwesties’ onmogelijk maakte; hoe de druk steeg naarmate de communautaire vraagstukken fundamenteler werden en steeds meer over de staatsstructuur gingen; maar hoe de splitsing in 1978 uiteindelijk – spoiler alert! – toch min of meer een solo slim was van André Cools.

Bevriende vijanden is met andere woorden een synthese van 105 jaar Belgische socialistische partij, zoals weinig anderen die zouden kunnen maken. Dankzij zijn brede kennis van het socialisme én verschillende nationalistische bewegingen in België, ziet Van Velthoven verbanden en conclusies, die moeilijk vast te stellen zouden zijn voor iemand zonder hetzelfde overzicht van het onderzoek op deze gebieden. Veel nieuwe bronnen worden er niet aangeboord (enkel voor de periode 1929-1940) en liefhebbers van sappige citaten blijven misschien wat op hun honger zitten, maar het boek is zeker een standaardwerk voor onderzoek naar (nationalistische tendensen in) de socialistische partij. Het is vlot geschreven, zonder te veel literatuurverwijzingen in de tekst, en daardoor goed leesbaar voor alle geïnteresseerden met enige achtergrond. De spotprenten en verkiezingsaffiches in het midden van het boek, brengen de geschiedenis tot leven.

Een hoop literatuur is op de achtergrond (in eindnoten) en af en toe in de tekst aanwezig. Lopende discussies worden aangehaald, zoals over de autonomie van de Vlaamse federaties (p. 88) en Camille Huysmans’ opvatting van culturele autonomie (p. 123), en de stelling van ‘bevriende vijand’ Lode Wils dat het Vlaams socialisme on-Vlaams was, wordt opnieuw aangevochten (p. 29). Van Velthoven trekt zelf weinig veralgemenende conclusies en schuwt vragen als ‘Was de BWP/BSP voorbestemd om uiteen te vallen?’. Hij gaat wel ver in het vergelijken van nationalisme en socialisme (p. 17-18), waarbij niet helemaal duidelijk is of Van Velthoven ook hier de comptabiliteit van socialisme en Vlaamsgezindheid wil aantonen. Bovendien lijken de gemeenschappelijke kenmerken ook van toepassing op pakweg het feminisme of de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging (een dynamische en veranderlijke identificatie, een wij-zij denken aangewakkerd door een selectief en mythisch collectief geheugen en de combinatie van een emotionele en rationele component). In plaats van het Belgisch socialisme telkens te toetsen aan het denken van Miroslav Hroch over nationalisme (p. 13-14, 17-18, 125, 219), had de auteur ook kunnen kijken hoe socialistische partijen in andere landen zich tot nationalistische bewegingen verhielden. Er is ook weinig vergelijking met de katholieke en liberale partij, die nochtans met gelijkaardige communautaire kwesties geconfronteerd werden en splitsten vóór de socialistische partij (in 1969 en 1972 respectievelijk).

Bevriende vijanden is een volledig en genuanceerd relaas van de gradueel oplopende spanningen tussen de Vlaamse en Waalse socialisten. De agitatie wordt op tijd en stond in verhouding geplaatst tot het samenhorigheidsgevoel, dat lang dominant bleef, en Van Velthoven herleidt de tegenstellingen niet tot de taalkwestie. Hij citeert in dat verband de Waalse socialist François Van Belle: ‘Le problème linguistique n’est que l’écorce du problème wallon-flamand qu’il faut résoudre.’ (zoals geciteerd op p. 180) Desondanks toont hij de niet te onderschatten rol van sommige socialisten in de Vlaamse en Waalse Beweging aan. Het laatste woord over de (on-)Vlaamsheid van de Vlaamse socialisten lijkt daarmee voorlopig gezegd. Benieuwd of Van Velthoven nog andere misverstanden wil rechtzetten of syntheses in de pen heeft.

- Bieke Nouws

Références

  1. Interview met Connor Rousseau voor Het Journaal, < https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/21/sp-a-wordt-vooruit/ >.