ARCHIE.BEL: archieven voor de economische geschiedenis van België (19de-20ste eeuw)

Johan Poukens, Universiteit Antwerpen en Rijksarchief Antwerpen-Beveren

Op 1 september 2022 startte ARCHIE.BEL. Het door Belspo gefinancierde project is een samenwerking tussen SCOB Studiecentrum voor Onderneming en Beurs (Universiteit Antwerpen) en het Rijksarchief Antwerpen-Beveren. Het omvat een ontsluitings- en een digitaliseringscomponent.

Het eerste luik, uitgevoerd binnen het Rijksarchief, zal de toegankelijkheid van bronnen met een grote waarde voor financiële en bedrijfsgeschiedenis bevorderen. Het omvat de overdracht en inventarisering van archieven en collecties die momenteel nog bewaard worden door SCOB. De directe aanleiding voor de oprichting van SCOB in 1999 was de verwerving van het grootste gedeelte van het archief van de Beurs van Brussel door het Universitair Centrum Antwerpen (RUCA) in 1995 (het andere gedeelte werd in hetzelfde jaar overgedragen aan het Rijksarchief). Sinds 2005 volgden in het kader van een bewaargevingsovereenkomst met SCOB nog verschillende overdrachten van documenten van de Beurs van Brussel. Daarnaast werden onder andere ook de archieven van de Beurs van Antwerpen en van de kleinere beurzen van Gent en Luik en reeksen documentatiemappen over bedrijven van de Kredietbank en de krant De Financieel-Economische Tijd overgedragen aan SCOB.

De archieven van de beurzen van Brussel en Antwerpen worden prioritair ontsloten tijdens de eerste twee jaren van het project. Beide instellingen werden opgericht in 1801. De beurs van Antwerpen bestond tot 1997; die van Brussel bestaat nog steeds, sinds 2002 onder de koepel van Euronext. Slechts een gedeelte van het Brusselse beursarchief dat bewaard wordt door SCOB, de zogenaamde bedrijfsdossiers, is ontsloten door een inventaris.1 De rest van het archief bestaat hoofdzakelijk uit verslagen van de vergaderingen van de beursorganen (Beurscommissie, Noteringscommissie, …), briefwisseling, transactiedata (lijsten met koersen en verhandelde volumes), documentatiemappen en biografische dossiers over wisselagenten en hun personeelsleden, bankiers en andere professionele bezoekers van de beurs. Het oudste stuk, een koerslijst, dateert van 1832, maar het zwaartepunt ligt in de tweede helft van de twintigste eeuw. Chronologisch sluit het archief bewaard door SCOB aan bij het archief dat werd overgedragen aan het Rijksarchief en ook ontsloten is door een inventaris.2 Het Antwerpse beursarchief is nog helemaal niet ontsloten, maar inhoudelijk vergelijkbaar met het Brusselse. Het oudste Antwerpse stuk is een koerslijst uit 1802, maar het zwaartepunt ligt ook hier in de twintigste eeuw.

Actuele toestand van de archieven van de beurzen van Brussel en Antwerpen in de archiefruimten van SCOB.

Het tweede luik wordt uitgevoerd aan de Universiteit en sluit aan bij de tweede doelstelling van SCOB, na de verwerving en bewaring van archieven en documentatie. Dit is het digitaliseren van data (dat wil zeggen het in machineleesbare vorm opslaan van gegevens) over (beursgenoteerde) ondernemingen voor wetenschappelijk onderzoek. Op basis van de authentieke koerslijsten van Brussel en Antwerpen bouwde SCOB een databank met gegevens over onder andere koersen op het einde van de maand, dividend- en interestbetalingen en het aantal uitgegeven en uitstaande stukken van alle beursgenoteerde effecten sinds respectievelijk 1832 en 1814. Artikels op basis van deze data werden gepubliceerd in internationaal gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. Momenteel worden nog de namen van bestuurders en boekhoudkundige data van beursgenoteerde ondernemingen aan de databank toegevoegd. Binnen ARCHIE.BEL zal er gewerkt worden aan een online interface waarmee een breed publiek deze gegevens kan doorzoeken en visualiseren.

Fragment van de officiële koerslijst van de Beurs van Brussel. Elke dag publiceerde de beurs de actuele koersen van beursgenoteerde effecten.

Références