Liberaal Archief
Sébastien Baudart
Het archief van de Willemsfonds Avondschool
In november 1880 nam de Brusselse afdeling van het Willemsfonds, onder het voorzitterschap van Julius Hoste en het erevoorzitterschap van Brussels burgemeester Karel Buls, het initiatief om voor anderstaligen een “leergang in de Nederlandse taal” in te richten. Al zeer snel volgden 200 à 500 leerlingen jaarlijks de lessen en werden er drie studiejaren ingericht, waarna de deelnemers een diploma van bekwaamheid konden behalen. Een vierde studiejaar volgde in 1933 als “vervolmakingscursus”.
In 1936 werd de toelage van de stad Brussel aan de school (en aan de Willemsfondsbibliotheken) gehalveerd. Het bestuur zocht en vond een oplossing in de “aanneming” van de leergangen door de staat, zodat de verloning van de leerkrachten volledig gedragen zou worden door de overheid. De voorwaarde was wel dat de school moest evolueren naar handelsonderwijs. Vanaf 1 januari 1937 werd dan ook, mede dankzij de tussenkomst van ondervoorzitter én minister van Onderwijs Julius Hoste jr., de “Cursus in de Nederlandse taal ingericht door het Willemsfonds” (uitgebreid met handelsterminologie en -correspondentie) door het ministerie van Openbaar Onderwijs erkend als handelsschool.
Tijdens de oorlogsjaren steeg het aantal inschrijvingen aanzienlijk (435 in 1940/1941, 645 in 1941/1942, 803 in 1942/1943, 930 in 1943/1944, 980 in 1944/1945) en werden elk jaar nieuwe cursussen en leerjaren aan het aanbod toegevoegd (stenografie, Engels, Frans, Duits, boekhouden, Latijn, Grieks). Ook de daaropvolgende jaren werd het onderwijsaanbod systematisch verder uitgebreid, terwijl het aantal inschrijvingen jaar na jaar bleef stijgen (1275 in 1948/1949, 1601 in 1952/1953, 1979 in 1956/1957, 3315 in 1960/1961, 4400 in 1965/1966).
Na een moeilijkere periode werden de meeste cursussen in 1996 gefuseerd met de Hogere Leergangen voor Technisch Onderwijs van het Gemeenschapsonderwijs Anderlecht. De cursussen Nederlands voor anderstaligen bleven lopen onder de naam Willemsfonds Cours de néerlandais en bestaan nog steeds.
Het archief (36,6 strekkende meter) beslaat de periode 1880-1999 maar bestaat bijna uitsluitend uit stukken vanaf de tweede helft van de jaren 1930. Het bevat o.a. (uittreksels uit) verslagen van het inrichtend comité en de bestuurscommissie, werkingsverslagen, stukken m.b.t. de werking van het secretariaat, folders, affiches e.a. stukken m.b.t. publiciteit voor de school, stukken m.b.t. personeels- en leerlingenadministratie (personeelsfiches en -registers, weddenboeken, stukken m.b.t. aanwervingen, benoemingen en ontslagen, inschrijvingsfiches, stamregisters van ingeschreven leerlingen, overzichten van examenresultaten, registers van gediplomeerden), stukken m.b.t. de organisatie van lessen, examens en uitstappen, lesmateriaal en werkstukken van studenten, stukken m.b.t. diploma-uitreikingen, jubilea e.a. parascolaire activiteiten, financiële stukken (dagboeken, bewijsstukken, stukken m.b.t. belastingaangiftes), stukken m.b.t. infrastructuur en uitrusting (zoals dossiers m.b.t. de aankoop en het onderhoud van schrijfmachines) en stukken m.b.t. controle door de overheid (jaarlijkse dossiers m.b.t. de controle en subsidiëring en dossiers m.b.t. de erkenning van afdelingen en leerplannen).
De inventaris is te raadplegen op de website van het Liberaal Archief. De raadpleging van het archief is aan beperkingen onderworpen en is enkel mogelijk na toestemming door een verantwoordelijke van het Liberaal Archief.
Webreferenties
- website van het Liberaal Archief: http://www.liberaalarchief.be/archief3.html