Archieven van onderwijzers- en architectenverenigingen

Sébastien Baudart, Kim Descheemaeker & Geertrui Coppens

Liberaal Archief/Liberas bewaart enkele archieven van beroepsverenigingen, meer bepaald verenigingen van onderwijzers en architecten.

De Kring Diesterweg (later Onderwijsvereniging Diesterweg en Diesterweg’s Beroepsvereniging van Antwerpen’s Officiële Leerkrachten) werd opgericht in 1892 door leerkrachten uit het Antwerps Stedelijk Onderwijs. Naast de verdediging van de beroepsbelangen had de Kring ook oog voor nieuwe pedagogische ontwikkelingen en breidde ze in 1894 haar werking uit met de oprichting van Diesterweg’s Hulpkas voor Behoeftige Schoolkinderen. Het archief (1892-1941) bestaat o.a. uit verslagboeken en briefwisseling.

Kring Diesterweg: dubbele pagina uit verslagboek (nr. 2.2.2.), verslag van de algemene vergadering van 29 juni 1899.

De Onderwijzerskring Hoop in de Toekomst zou in 1821 in Leupegem (Oudenaarde) gesticht zijn door enkele leerkrachten uit de streek. De kring werd in de loop van de 19e eeuw enkele keren heropgericht of nieuw leven ingeblazen. De kring richtte zich op het ‘zelfonderricht harer leden’ en ‘het beramen van middelen ter verdediging hunner stoffelijke toestanden’. Het archief (1858-1920) bestaat vnl. uit drie verslagboeken.

Onderwijzerskring Hoop in de Toekomst: dubbele pagina uit verslagboek (nr. 1.2.), herziening van de statuten op de vergadering van 13 november 1880.

De Algemene Belgische Onderwijzersbond / Fédération Générale des Instituteurs Belges werd opgericht in 1857, onder impuls van o.m. leden van de Ligue de l’Enseignement. De aanvankelijk neutrale bond ging in de loop der jaren een meer liberale koers varen. In 1875 waren de doelstellingen de verdediging van het openbaar onderwijs, de schoolplicht, de afschaffing van het godsdienstonderwijs en de herziening van de wet van 1842 op het openbaar onderwijs. Tijdens de eerste schoolstrijd verleende de bond steun aan onderwijzers die het slachtoffer werden van de wet Jacobs van 1884. Het archief (1870-1964) bevat o.a. stukken m.b.t. congressen en een verslag-, leden- en kasboek (1900-1903). Op lokaal vlak was in het Brusselse kanton Sint-Joost-Schaarbeek de Fédération Générale des Instituteurs Belges (FGIB) cercle cantonal Saint-Josse-Schaerbeek actief. Het archief (1895-1924) van deze kantonnale kring bestaat vnl. uit acht verslagboeken.

Fédération Générale des Instituteurs Belges (FGIB) cercle cantonal Saint-Josse-Schaerbeek: pagina uit verslagboek (nr. 1.5.), jaarverslag over 1907/1908.

De Vereniging der Bouwmeesters van Oost-Vlaanderen / Union (later Société) des Architectes de la Flandre Orientale werd in 1888 in Gent gesticht als Gentse en later Oost-Vlaamse afdeling van de Société Centrale d’Architecture / Belgische Middenmaatschappij van Bouwkunde. De vereniging verdedigde de belangen van de beroepsgroep, verrichtte lobbywerk en organiseerde voor de leden o.a. bezoeken aan opmerkelijke gebouwen, steden en fabrieken. Om het beroep van architect onder de aandacht van het bredere publiek te brengen werden daarnaast openbare huldigingen van architecten georganiseerd en publicaties uitgegeven. Het archief (1888-1935) bestaat vnl. uit drie verslagboeken (1888-1902, 1911-1916 & 1931-1935).

Vereniging der Bouwmeesters van Oost-Vlaanderen: dubbele pagina uit verslagboek (nr. 1.2.), uitnodiging voor en verslag van de vergadering van 16 november 1913.

De Vereniging van Bouwkundigen door de Koninklijke Academie van Gent bevorderd / Association des Architectes sortis de l’Académie Royale des Beaux-Arts de Gand werd op 21 september 1911 gesticht onder de naam De Jong-Bouwkundigen van Gent / Les Jeunes Architectes de Gand. Van deze naam werd echter al in november 1915 afgestapt omdat deze voor te veel verwarring zorgde: het ging om Jong-Bouwkunde (in de betekenis van ‘moderne’) en niet om jonge bouwkundigen. De organisatie stelde zich tot doel het behartigen van de stoffelijke belangen en de vooruitgang van haar leden, het versterken van de verstandhouding tussen de jong-bouwkundigen, het op de hoogte te houden van de leden van nieuwigheden in het vak en het organiseren van prijskampen en tentoonstellingen. Na onderhandelingen smolt de vereniging in 1936 samen met de Société des Architectes de la Flandre Orientale / Vereniging der Bouwmeesters van Oost-Vlaanderen. Het archief (1912-1933) bestaat uit een brievenboek (afschriften van uitgaande brieven, 1912-1916) en agenda’s van algemene en diverse andere vergaderingen met handtekeningen van de aanwezigen (1920-1929, 1933).

Vereniging van Bouwkundigen door de Koninklijke Academie van Gent bevorderd: eerste brief uit het brievenboek (nr. 1.1.), 18 november 1912.

Meer info en de inventarissen zijn te vinden via de website van Liberaal Archief/Liberas.