Archief van Jean Herinckx, oud-burgemeester van Ukkel

Harald Deceulaer, Rijksarchief Brussel (Vorst)

In 2021 verwierf het Rijksarchief Brussel (Vorst) het persoonlijk archief van Jean Herinckx (1888-1961). Jean Herinckx was actief in Belgisch Kongo als substituut procureur-generaal in Lusambo (Kassai), van 1914 tot 1921. In de jaren twintig en dertig was hij gemeenteraadslid en schepen in Ukkel en in 1939 werd hij er burgemeester.

Tijdens WO II had hij een beslissende invloed op de weigering van de Brusselse burgemeesters om mee te werken met de Duitse bezetter in het registreren van de Joden, in de verdeling van de Jodensterren en in de razzia’s in 1942. Hij had veel invloed op zijn collega burgemeesters van de Brusselse gemeenten en is ook wel ‘de echte burgemeester’ van de Brusselse agglomeratie genoemd, zie o.a. dit artikel van Benoît Majerus. Het administratieve verzet van de Brusselse gemeenten was een reden waarom het aantal weggevoerde Joden daar veel lager lag dan bijvoorbeeld in Antwerpen. In Brussel werd namelijk 37% van de Joden gedeporteerd, in Antwerpen 65,8%.

Foto van Jean Herinckx, ca. 1920, fotograaf onbekend (Rijksarchief Brussel).

In 1942 werd Herinckx afgezet als burgemeester door Secretaris-Generaal Romsée. Samen met andere notabelen werd hij gearresteerd als gijzelaar door de Duitsers. Herinckx dook onder en werd vice-voorzitter van de verzetsgroep het Onafhankelijkheidsfront.

Op 2 september 1944 werd hij benoemd tot gouverneur ad interim van de provincie Brabant, maar op 2 augustus 1945 werd hij uit deze functie gezet, omdat hij zijn steun had betuigd aan koning Leopold III. Tussen 1946 en 1952 was hij opnieuw burgemeester van Ukkel.

Herinckx komt uit zijn archief naar voor als een complex en genuanceerd persoon: jurist, verdediger van de Belgische instellingen, geëngageerd christendemocraat, actief in het door communisten geleide Onafhankelijkheidsfront, maar ook overtuigd Leopoldist en verdediger van het Belgische kolonialisme. Het archief bestaat naast familiale stukken uit documenten die zijn tijd belichten in Kongo, maar omvat voornamelijk stukken over zijn politieke carrière voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De inventaris bevat een bijlage met biografische lemma’s over de personen die aan bod komen in het archief.

Meer informatie kan u vinden in de inventaris: Eric Cleenwerck de Crayencour en Harald Deceulaer, Inventaire des archives de Jean Herinckx, ancien-bourgmestre d’Uccle et une partie des archives de ses enfants Paul et Jacqueline Jerinckx, 1841-1989, Inventarissen Rijksarchief Brussel 95, Brussel, 2022. De inventaris belandt gratis in uw mailbox via de webshop van het Rijksarchief of is raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief.

De overdracht van het archief en de redactie van de inventaris zijn het resultaat van een samenwerking tussen het Rijksarchief Brussel (Vorst) en de Cercle d’Histoire d’Archéologie et de Folklore d’Uccle et environs.